Energia geotermalna w wielu krajach jest jednym najbardziej perspektywicznych odnawialnych źródeł energii. Aby ułatwić jej rozwój w Europie a tym samym zwiększyć wydajności geotermalnych systemów ciepłowniczych w Polsce, na Węgrzech i na Słowacji, celem projektu User4GeoEnergy jest przekazanie dobrych praktyk oraz know-how dzięki współpracy z partnerami z Islandii i Norwegii.

Jedną z istotnych zalet geotermii jest jej korzystny wpływ na środowisko. Zastępując paliwa kopalne geotermią, przyczynia się ona do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza i zmniejszenia emisji dwutlenku węgla (CO2). Rozpowszechnienie geotermalnych systemów ciepłowniczych może zatem przyczynić się do złagodzenia zmian klimatycznych, a jednocześnie do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego.

Głównym celem działania WP3 „Wydarzenia na rzecz budowania zdolności” było opracowanie materiałów edukacyjnych i budowanie zdolności pomiędzy partnerami będącymi beneficjentami projektu. W kwietniu i maju 2022 r. partnerzy projektu w ramach wizyt studyjnych odwiedzili kraje darczyńców – Islandię i Norwegię.

Wizita studyjna w Islandii

Wizyta studyjna w Islandii, której organizatorem była Krajowa Agencja Energii Islandii (Orkustofnun) odbyła się w dniach 26-28 kwietnia 2022 r. Podczas wizyty zaprezentowano działalność i produkty islandzkich firm, które w swoich procesach i produktach wykorzystują energię lub wodę geotermalną. Goście z państw-beneficjentów mieli również okazje zwiedzić wybrane geotermalne systemy ciepłownicze w południowo-zachodniej Islandii.

Spotkanie w dniu 26 kwietnia rozpoczęło się w siedzibie Orkustofnun gdzie zgromadzonym gościom zaprezentowano projekt User4GeoEnergy oraz jego partnerów. Uczestnikom spotkania przedstawiono historię wykorzystania energii geotermalnej w Islandii a następnie lokalne firmy oraz instytucje związane z energią geotermalną wygłosiły prezentacje na temat swojej działalności i doświadczeń, dając okazję do dyskusji między stronami. Następnie partnerzy projektu mieli okazję zobaczyć lokalny system ciepłowniczy w Seltjarnarnes, zlokalizowany na obrzeżach Reykjaviku, gdzie sześć otworów produkcyjnych zaopatruje w ciepło lokalną społeczność. Kolejnym przystankiem było centrum biznesowe “Gróska” – siedziba licznych start-upów powstających w Islandii, gdzie zaprezentowano projekty Georg i Geothermica, a także firmę Laxar, która wykorzystuje ciepłą wodę do hodowli smoltów (łososi szlachetnych we wczesnym stadium rozwoju). Drugi dzień rozpoczął się od przyjazdu do parku technologicznego zlokalizowanego wokół elektrociepłowni geotermalnej Hellisheidi. Poza zwiedzaniem samej elektrowni, uczestnicy wyjazdu odbyli spotkania z  różnymi firmami wykorzystującymi energię bądź płyn geotermalny w swoich procesach i produktach, w tym m.in.: Carbfix, Climeworks, Pure North, GeoSilica. W dalszej kolejności odwiedzono małą elektrownię ORC firmy Varmaorka, farmę rolną Friðheimar  zajmującą się uprawą szklarniową pomidorów, największego producenta pieczarek na Islandii, tj. firmę Flúðasveppi oraz fabrykę wykorzystującą ciepło geotermalne do sklejania elementów drewnianych, Límtré. Ostatniego dnia miała miejsce wizyta w elektrowni geotermalnej HS Orka w Svartsengi na Półwyspie Reykjanes, gdzie oprócz zwiedzania samej elektrowni od strony technologicznej, zapoznano uczestników m.in. z  historią słynnego na cały świat kurortu geotermalnego „Blue Lagoon”, który de-facto wykorzystuję wodę odpadową z lokalnej elektrowni oraz firmami z sektora przetwórstwa spożywczego (Haustak, Matorka).

Bogaty program wizyty studyjnej pokazał uczestnikom wyjazdu bardzo szerokie spektrum zastosowań zasobów geotermalnych – od tych tradycyjnych, po te bardziej innowacyjne zastosowania. Nawet jeśli same aplikacje mogą być specyficzne tylko dla Islandii, to ich inicjatywy oraz innowacyjne myślenie posłużą jako inspiracja do dalszej pracy partnerom projektu w ich własnych krajach.

Zdjęcia z wizyty na Islandii można obejrzeć tutaj.

Prezentacje z wizyty można obejrzeć tutaj.

Wizyta studyjna w Norwegii

Wizyta studyjna w Norwegii, zorganizowana przez NORCE odbyła się w dniach 23-26 maja 2022 r. Partnerzy projektu spotkali się w Oslo, aby dowiedzieć się, jak Norwegia, kraj o niskich gradientach geotermalnych, wykorzystuje swoje niskotemperaturowe zasoby. Warto w tym miejscu nadmienić, że geotermalne pompy ciepła w Norwegii należą do najszybciej rozwijających się technologii energetycznych na świecie, a ok. 70 000 instalacji gruntowych pomp ciepła w Norwegii wytwarza rocznie około 4,0 TWh ciepła.

W pierwszej kolejności uczestnicy odbyli wizyty techniczne do wybranych instalacji wykorzystujących niskotemperaturowe zasoby geotermalne. Pierwszym miejscem była szkoła podstawowa w Drammen, która posiada podziemny magazyn energii cieplnej wykonany w technologii BTES (ang. Borehole Thermal Energy Storage). Gospodarze podkreślali, że projekt budynków szkolnych ma kluczowe znaczenie dla wykorzystania ciepłej wody o temperaturze zaledwie 40°C do ogrzewania podłogowego. Następnie odwiedzono stadion piłkarski Føyka w Asker, gdzie dwa odwierty o głębokości 800 m zostały wykorzystane do podgrzewania murawy boiska piłkarskiego, dzięki czemu przez niemal cały rok boisko nadaje się do trenowania i rozgrywania meczów. Choć ciepło nie wystarcza do stopienia śniegu w przypadku dużego mrozu, to utrzymuje grunt wystarczająco miękkim by zapobiec kontuzjom graczy. Przejście z propanu na energię geotermalną znacznie zmniejszyło emisję CO2, pomimo że propan jest nadal używany w bardzo zimne dni. Następnym przystankiem był system geotermalny w Wesselkvartalet w mieście Asker, będący dużym kompleksem budynków mieszkalno-usługowych. System składa się z 24 głębokich otworów wiertniczych o głębokościach rzędu 250-300 m oraz 100 płytkich otworów o głębokości 30 m. Za ich pomocą ciepło jest magazynowane w trzech warstwach gruntu: w górnej warstwie składającej się ze żwiru, w środkowej warstwie składającej się ze sztucznie spękanej skały macierzystej, gdzie zlokalizowane są się płytkie odwierty, oraz w dolnej warstwie składającej się z litego podłoża skalnego zaburzonego tylko przez głębokie odwierty. Głównym zadaniem systemu jest topienie śniegu i lodu na chodnikach w Asker. Nadmiar ciepła jest wykorzystywany do ogrzewania mieszkań i sklepów w kompleksie Wesselkvartalet. Ostatnim odwiedzonym miejscem był niskotemperaturowy system energetyczny w biurowcu Økern w Oslo, którego głównym zadaniem jest chłodzenie powierzchni biurowych. Rozwiązanie to pozwoliło uniknąć konieczności instalowania chłodni wentylatorowych na dachach, w zamian można je przekształcić w tereny zielone do użytku rekreacyjnego co znacznie podnosi atrakcyjność budynków.

Ostatniego dnia warsztatów w Norwegii, w centrum biurowym Epicenter w Oslo odbyła się w konferencja naukowa, podczas której zaprezentowano doświadczenia Norwegii w zakresie wykorzystania niskotemperaturowej energii geotermalnej. Swoją działalność i osiągnięcia zaprezentowali przedstawiciele: NORCE, NVE (Norweska Dyrekcja Zasobów Wodnych i Energii), NOVAP (Norweskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła), Fortum Oslo Varme, Ruden Energy, Geothermal Energy Nordic oraz Muovitech. Systemy i rozwiązania prezentowane w Norwegii silnie kontrastują z systemami prezentowanymi na Islandii, gdyż temperatura górotworu w Norwegii jest znacznie niższa niż na Islandii na odpowiadających głębokościach. Skoro jednak w Norwegii można w szerokim stopniu korzystać z dobrodziejstw geotermii, to tym bardziej jest to możliwe w Polsce, Słowacji, czy na Węgrzech.

Zdjęcia z wizyty v Norwegii można obejrzeć tutaj.

Prezentacje z wizyty można obejrzeć tutaj.